Бақылаулардың жоғары сапасы олардың тек репрезентативтілігімен жүзеге аспайды. Метеорологиялық мәліметтер жеткілікті түрде біртекті және салыстырмалы болу үшін бақылаулар жүргізу тәртібі мен мерзімдері қатаң сақталу қажет.
Бүкіл әлемде жер беті метеорологиялық станцияларда біркелкі (синхронды) бақылаулар ортақ – гринвич - уақыты (ОГУ-нөлдік белдеу уақыты) бойынша 00, 03, 06, 09, 12, 15, 21 сағатта жүргізіледі. Синоптикалық мерзімдер деп аталатын осы уақыт ішіндегі бақылаулардың нәтижелері тез арада телефон, телеграф немесе радио бойынша ауа райы қызметі органдарына жіберіледі, онда олармен ауа райын алдын ала болжау үшін қолданылатын синоптикалық карталар мен басқа материалдар құрастырылады.
Негізгі типті метеорологиялық станцияларда келесі метеорологиялық шамалар тіркеледі:
-жер бетінен 2 м биіктіктегі ауа температурасы;
-атмосфералық қысым;
-ауа ылғалдылығы – ауадағы су буының парциалды қысымы және салыстырмалы ылғалдылық;
-жел - жер бетінен 10-12 м биіктіктегі ауаның горизонтальді қозғалысы (оның жылдамдығы өлшенеді және желдің соққан жағынан бағыты анықталады);
-бұлттардан жауатын жауын-шашын мөлшері, олардың түрлері (жаңбыр, сіркіреуік, қар және т.б.);
-бұлттылық – аспанның бұлттармен жабылу дәрежесі, халықаралық классификация бойынша бұлттардың түрлері, бұлттардың төменгі шекарасының биіктігі;
-жер бетінде және ондағы заттардың бетінде пайда болатын (шық, қырау, мұзөрнек және т.б.) әртүрлі жауын-шашындар, сонымен қатар тұмандар, олардың қарқындылығы;
-көріну қашықтығы – заттардың түрінің көрінбеу қашықтығы;
-күн шұғыласының ұзақтығы;
-топырақ бетінің және бірнеше тереңдіктегі топырақтың температурасы;
-топырақ бетінің күйі;
-қар жамылғысының биіктігі мен тығыздығы.
Бірыңғай синхронды мерзімдердегі бақылау жүргізу тәртібі тағайындалған станцияның бақылау бағдарламасына байланысты орнатылады. Сондықтан барлық станциялар үшін келесі жағдайлар сақталуы тиіс:
-бақылауға 30 мин қалғанға дейін барлық құралдар мен қондырғылар тексеріліп, бақылауға дайын болуы керек;
-ауа температурасы мен ылғалдылығын өлшеу бақылау мерзіміне тура 10 мин қалғанда жүргізіледі (2 сағ 50 мин, 5 сағ 50 мин);
- қысымды өлшеу бақылау мерзіміне 2 мин қалғанда жүргізіледі;
- термограф пен гигрограф бланкаларына белгі ауа температурасы мен ылғалдылығына өлшеу жүргізгенге дейін алыну керек; бланканы ауыстыру уақыты минуттық дәлдікпен орындалу керек;
- егер бақылау жүргізу кезінде қауіпті құбылыс байқалса, онда бақылауды тоқтатып, штормдық жеделхат (телеграмма) құрастырып, жіберу керек, содан кейін станция бағдарламасына сәйкес бақылауды ары қарай жалғастыру керек;
- егер жел сипаттамаларын өлшеу үшін флюгер қолданылса, онда онымен бақылау психрометрлік будкадағы аспаптардан бұрын жүргізіледі;
- бақылау нәтижелерін кітапшаға жазу және өңдеу бақылау кезінде және одан кейін бірден жүргізіледі;
- ауа райы туралы мәліметті мерзім аяқталғанға дейін (мерзімге дейінгі 10 минуттік аралығында) жіберуге болмайды [10].
Станцияларда толық бағдарлама бойынша бақылау жүргізудің типтік тәртібі 2- кестесінде келтірілген.
Кесте-2. Метеорологялық бақылау жүргізудің типтік тәртібі
