«Росгидромет ұйымы мен мекемесінің техникалық қайта қаруландырылу мен модернизациялау» жобасының негізгі мақсаты-гидрометеорология мен соған іргелес РФ басқарушы облысында, өзге түрлі деңгейдегі билік органдарына халықтық ұйымдарына, халыққа техникалық базаның негізгі элементтерін қайта қаруландыру және ұйымдық құрылымды күшейту,мүмкіндіктерді жақсарту болып табылады.
Жобаның негізгі мақсаты-экономика мен халықты ауа райның экстремалды құбылыстарынан қорғау деңгейін жоғарлату (Росгидромет болжамының негізінде), сонымен қатар табиғи апаттақ қауіпті азайту (су басу,құрғақшылық, өрт, дауыл, ауа райының экстремалды құбылысы, өндірістік апат), қолайсыз табиғи құбылыс санының артуы мен мемлекет пен халық үшін табиғи апаттардың салдарынан болатын шығынның көбеюін азайту.
«Ай-Теконың» басты мақсаты-барлық жобалау және модеризация жобасын, барлық шешімдердің интеграциялық жүйесін қамтамасыз ететін техникалық қайта қаруландыруды орындау этаптарында көмек беру және олар Қазақстанның ұлттық метеорологиялық қызметінде, ұйымда жобаны әзірлеу жұмыстарына техникалық қолдау көрсету, кеңес беру, детальді техникалық жобаның құжаттамалық комплектісін жасау және қайта жабдықтауға өте тиімді құралдарды жұмсау бағытын анықтау, жобаны орындау барысында жабдықтарды енгізу, қою жұмыстарын жүргізу барысында техникалық қадағалауды қамтамасыз ету, Қазгидромет бақылауын жетілдіруге көмек көрсету, көрсетілетін қызмет сапасы мен тиімділігін арттыру, әсіресе табиғи апат салдарынан болатын шығынды азайту және алдын алу болып табылады.
Өте ірі орталықтарда (Астана, Алматы, Шымкент, Тараз)есептеу ресурстарын арттыру, соңғы буындағы суперкомпьютерлерді, қуатты серверлер мен басқа да техникалық бағдарламалы ақпаратты өңдеу құралдарын сатып алу қарастырылады. Бұл жасалған жобада тек қана бүкіл техникалық және бағдарламалық құралдыардың кешені модернизацияға, оның функционалдық құрылымына, жүйенің іргелес байланысына жататын, олардың үйлесімділігін қамтамасыз ету, модернизацияланған жүйе эксплуатациясына қажетті ұйымдық өзгерістер енгізу (процедура алгоритмі мен операциялар, оларды орындау әдісі), сонымен қатар ақпараттық өнім құрылымы, оның көлемі, ұйымдастыру тәсілі, ақпарат тасымалдау түрлері, кіріс және шығыс тәсілдерін қарастырылады.
Жобалау үрдісінің қорытынды кезеңі ретінде тауардың техникалық немесе функционалды сипаттамасының талабы мазмұндалған техникалық спецификациясы ғана емес, тауармен бірге жүретін құжаттама, оның эксплуатациясының сертификаттау шарты, тесттік жұмысты іске қосумен реттеу, үйлесімділік, сондай-ақ кепілдікті және кепілдіктен кейінгі қызмет көрсетуге дайындық болып табылады.
«Жобалаудан бөлек, біздің міндетімізге жобаны сауатты жасауды қамтамасыз ету кіреді,-дейді «ай-Теко» жобасының басты жүйелік архитекторы Вячаслав Елагин. – Осыған кепілдікті міндеттемелерге сәйкес келісімшартты жеткізушілер жүргізетін қадағалауды, түрлі жүйе компоненттерін енгізудегі арнайы бақылауды (нормативті процедураны, осы қызметті іске асырудағы міндетер мен құқықты сақтау) сатып алынған жабдықтарды, жүйе мен қызмет көрсетуді, жеткізуші мен жалдаушы арасындағы болатын мүмкін даулы жағдайды реттеуді жатқызуға болады, корпоративті нормативті базаның (Гост және халықаралық стандарты) негізінде кейінгі жұмысы, қадағалау, процедура, құқық пен міндет принциптерінің маңызы бар. Ақыр аяғында біз алға қойылған тапсырманы жүйе орындайтынын кепілдікпен қамтамасыз ету керекпіз».
Мәскеулік ММЦ-і (Мәскеудегі ГВЦ және ГРМЦ, гидрометорталық), Обнинсктегі ВНИИГМИ-МЦД жоба бойынша негізгі модернизациялау объектісі болып табылады. Алаңның біріншілігінде қуаттылығы 6ТФлопс болатын жоғары еселі есептеу кластерін және көлемі 50Тбайт деректерді сақтауға және байланыс құралын модернизациялайтын ГРМЦ-те бар жүйе дамиды.
Обнинсктегі деректер мұрағатын басқаруға орталық есептеу қуатын қайта қаруландыру жатады. Бұл жерде үлкен көлемді (4 Пбайт-қа жуық) таспалы кітапхана және жаңа дискілі жүйе орнатылады. Қазіргі уақытта деректерді сақтау жерінде мұрағатты магнитті таспада (есенптеу аппаратурасы) физикалық жақын күйрелетін өщінің ресурсын жасады. Сондықтан да, МЦД қайта жабдықтау және апаратты жаңа қолдаушыға беру әне қайта қалпына келтіру жұмысы бүгінгі күнде бірінші кезекті және жабдықтардың модернизациясымен параллельді МЦД-нің күнделікті жұмысымен жүргізіледі. Деректерді қайта жазуды қамтамасыз етуді және арнайы аппаратуралы орналастыру құрастырылған.
Жобаның тағы бір маңызды бөлімі ретінде Новосібір және Хабаровскте орналасқан 2 аймақтың мамандандырылған метеорологиялық орталықты қайта қаруландыру болып табылады. Бұл қалаларда жергілікті болжамды жасауға арналған аймақтық метеорологиялық модельдер есептеу орталықтарында дәстүрлі базаланады; одан басқа төтенше жағдай болғанда олар ғаламдық метеоболжауды есептеуді қолдауға ВЦ-ні қосарлайтын рөл атқарады. Сондықтан олардың қайта жабдықталуы жоғары еселі есептеу үшін күшейту кешенін болжайды. Одан басқа, бұл жерде ғимаратты жөндеу жұмыстарын жүргізу, автоматтандырылған жұмыс орнынынң санын арттыру (синоптиктер мен метеоролог үшін), сондай-ақ, қалыпты электр қуатын беруді қамтамасыз етуге және қажетті микроклиматты қолдайтын инженерлік іс-шараны жүргізу жоспарлануда.
Халықаралық радиациялық деректер орталығының негізгі мақсаты (МЦРД, Санкт-Петербург қаласында) А.И. Войеков атындағы Бас геофизикалық обсерваторияда орналасқан) –бүкіл әлемде орналасқан гелиометриялық бақылау орнынан күннің белсенділігі туралы ақпарат жинау, «Гелиометриялық бюлитендерді» (ВМО-ны қосқанда) дайындау және іске қосу. Сондықтан бұл жерде модернизацияға мамандардың жұмыс орнын, желілік және телекоммуникациялық құрылымды жаңарту, гелиодеректердің бағасының және жоғары еселі есептеу кешенін орнату жатады.
Жүргізіліп жатқан модернизация орта буынға да қатысты- жергілікті тапсырыс берушілер үшін жергілікті болжауды есептеумен айналысатын аймақтық метеорологиялық бөлімге де (гидрометеостансы, ГМС) қатысты. Бұл жерде орташа қуатты серверлер орнатылып, геоақпараттық жүйемен жабдықталған компьютерлік жұмыс орнынының саны артады.
1600-ден аса меетеорологиялық және 80-ге жуық гидрологиялық стансы мен жұмыс орындарын заманауи құралдар мен жабдықтармен жабдықтау болжамдануда. Тағайындаоуына байланысты бұл стансыларда температура, қысым, ылғалдылық, булануды, жел жылдамдығын, күн радиациясын және басқа да радиациялық баланс элементін, топырақтағы ылғалдылық құрамын, қардың тереңдігін, өзендердің гидрологиялық режимін, судың сапасын, басқа да гидрологиялық режим көрсеткішін өлшеуіштері жасалады. Мұнда технологиялық жабдықтар мен телекоммуникациялық жүйені жөндеу немесе ауыстыру жүргізіледі.
Жердегі бақылау стансыларына түрлі күрделі қажетті стандартты құралдардың саны, базаның комплекттер (стандартты метеорологиялық параметрлерді өлшейтін), ауысымды актинометриялық өлшеуіштер, ағымдағы ауа-райының жағдайын және көрінуін өлшей алатын құралдарды орнату болжанады. Қажет жағдайда бөлек стансылардағы типтік компоновкаға өзгеріс енгізіледі, ол-қызметкердегі тұтынушылықты қысқартып, жартылай автоматтық режимде өлшеу және деректерді тіркеу мүмкіндігігне ие.
Аэрологиялық стансыларда атмосфераның жоғары қабатының жағдайы туралы мәліметті аэрозонд көмегімен алады (ылғалдылық пен қысымға қатысты температура өлшеу құралдары комплектісімен) , радиозондыдан деректерді қабылдауға арналған құрылғылар паркін жаңарту және газигенераторлы орнатуды модернизациялау болжанады.
Үлкен жұмыс кешені метеорологиялық радиолокацияның стансыны қайта қаруландыру облысында жүргізіледі (50-ге жуық). Қолданыстағы 60 радиолокаторды модернизациялау, бұлттарды көрсете алатын, жел жылдамдығын анықтайтын доплерге алмастыру жоспарлануда.
Гидрологиялық желіде гидравликалық өзен режимін бақылау аумағын, су басу қаупі бар ескертілетін аумаққа 700 ден 800-ге дейін гидрологиялық жұмыс орнын қайта жабдықтау жоспарланады. Сонымен қатар, бұл жобада бақылау желісінің шешімі мен датчиктер, автоматтық және жартылай автоматтық стансыны қалыптастыру аясындағы соңғы жетістіктер негізге алынады.
Жерсеріктік байланысты қабылдау стансысының желісін модернизациялау ақпаратты NOAA AVHRR және TOVS-тың төмен кеңістікті рұқсатымен (1-10км) ақпаратты осы бақылау жерсеріктерімен ала алатын, көріністі (HRPT) жоғары жылдамдықта құрылғымен жіберіду қайта жабқдықтауды болжайды, сонымен қатар, көріністі орта кеңістікті рұқсатпен (250м) қабылдай алатын Аква, Терра, Метеор 3м сияқты жерсеріктік байланыс стансысын жабдықтау болжанады.
Ғаламдық болжау жасауды қамтамасыз етудегі метеорологиялық деректер Москвадағы ММЦ метеостансыларынан беріледі, ал бұл жерде жасалған болжамдар өз кезегінде аймақты орталықтарға аймақтық болжам жасау негізінде беріледі. Росгидромет пен Мәскеу орталықтары арасында берілетін деректер көлемі күніне 310000 хабарламаны (560 МБайт) және 670000 (740 МБайт)-тан аса шығыс хабарламасын құрайды, ғаламдық ВМО телебайланыс жүйесіндегі күнделікті көлеммен бірдей (ММЦ пен шетелдік лұйым арасында); оған қоса берілетін ақпарат көлемі жыл сайын қарқынды артып келеді. Сондықтан да Росгидрометті телекоммуникациялық желісін негізді модернизациялау болжануда осылай ММц кіріс қуатын 30-35 Гигабайтқа дейін кеңейтуді , шығысты-150-200 Гигабайтқа дейін кеңейту болжанады. ММЦ мен аймақ орталықтарында хабарламаларджың коммутациялық жүйесін енгізу жоспарланған. Қазіргі кезде телеграфты және телефонды байланыста эксплуатацияланатын аналогты құралдардың орнына цифрлы құралдар енгізіледі.
Ресейдің оңтүстік, орталық, қиыр шығыс аймақатарындағы метеорологиялық базасы негізінде—ауа-райының, қауіпті дауылдың алдын алу жүйесі мен аэрологиялық стансы желісі модернизацияның маңызды объектісі болып табылады.
Бүгінгі күнде «Ай-Теко» белсенді ат салысқан Росгидромет объектілерінің ағымдағы жағдайына Росгидрометтің жүргізуші мамандары көмегімен жобаны дайындау фазасы аяқталды және ол есептеу потенциалы бар, гидрометриялық ақпаратты сақатау және жүйені өңдеу, бүкіләлемдік метеорологиялық ұйым кеңесі мен ұлттық метеорологиялық қызметті жүргізу деңгейі мен халықаралық байланыс жүйесіне сәйкестіу сипаттамасын берді және жоба жүйесінде қарастырылған нақты техникалық шешімді дайындады.
2010 жылы аяқталған жобаны жүзеге асыырудың нәтижесі мыналар болуы тиіс:
-экстремалды ауа-райы құбылысынан болатын адам құрбандығы мен мүлік шығынын азайтуға әкелетін дәл уақытта өте нақты ауа райын болжау;
-коммуналдық қызмет көрсету мен ауылшаруашылықтытқ жұмыстарды орындауды жоспарлау, Ресейдегі транспорт жүйесі мен инфрақұрылымды эксплуатациялау және өңдеу кезіндегі жоспарларды жақсарту;
- ғаламдық моделдеу мүмкіндіктерін жақсарту нәтижесінде ғаламдық синоптикалық жағдацды нақтылау, аймақ , көрші елдер территориясында ауа райын болжауды жақсарту және деректермен алмасуды жеделдету.
Сапаны арттыру нәтижесінде экономикалық тиімділіктің бар екенін есептеулер көрсетті және болжамдардың ұхақ мерзімділігі жылына 7 млрд доллраға дейін өсе алады, сонымен қатара Росгидромет қызметінің жалпы экономикалық тиімділігі (потенциалды жоғалтудың алдын алу жұмысы нәтижесінің мөлшері) жылына қазіргі кездегі деңгеймен салыстырғанда 20%ға өседі (30 млн).
Техникалық жобаны дамыту, іске асыру фазасы алдындағы дамытудың дайындық кезеңін аяқтаудан кейін, компания президенті Шалииго Шакиров хабарлады: қазір сы жоба жұмыстарын жасау кезінде, біз, осы саланы терең меңгеруге тырыстық, күрделі, масштабты жобан ыбасқаруда баға жетпес тәжірибе жинап, арнайы білім алдық. Біз бүкіләлемдік метеорологиялық жне халықаралаық ұйымдардың эксперттерміен, шет елдік жіне ресейлік кеңесшілермен Росгидрометтің көптеген аймақтық бөлімшелеріндегі қызметі анализдеп, өзара тікелей әрекет еттік. Жобаның дайындық бөлімін іске асыру уақытында барлық гидрометеорологиялық және ақпарттық құраушылар зерттеліп, тексерілді,; жобаның негізгі көрсеткіштеріне жету позициасына принципалды техникалық шешімдер жасалды, бұл шешім бірегей болып саналады, себебі, метеорологиялық көзқараспен Реей-бірегей болып саналады. Жобаның дайындық фазасын іске асырудың үлкен жетістігі-Росгидрметтің, бастысы, өзінің ғылыми-техникалық, кадрлік потенциалын сақтағаны, ол модернизацияла ужобасын іске асыру фазасында жұмысты сәтті іске асыруы мүмкіндігінің барына нақты куәландырады. Дайындық фазасы аяқталды,, барлық модернизация жобасының компоненті үшін дайын және оны әрі қарай іске асыру үшін техникалық шешімдерді мақұлдайды.
XV BMO конгресіне ұштастырылған METEOHYPEDE X’07 көрмесінде 79 коммерциялық компания мен гидрометеорология облысындағы мемлекеттік қызмет ұсынылды.
Ресей экспозициясы келесі экспонаттарын ұсынды:
Аспаптық бөлім:
Метео кешен МК-15- айналдыру элементі жоқ, экстремалды метео шарт жұмысына арналған, метеоэлементтердің турбуленттік жіне орташаланған сипаттаманы өлшейтін жаңа буынның бірегей кешені;
(«Капля»-автоматты сымсыз жауын-шашын өлшегіш, жұмыс істеу принципі мкроқуатты доплерлік радиолокатордың сәулелену көмегімен, толқын ұзынды,ы 3 см диапозонда жұмыс істейтін сұйық жауын тамшысы бөлігінің түсіуінің вертикальді жылдамдығын өлшеуге негізделген; автоматты жауын-шашынды өлшейтін автоматтық аспап;
Топырақтық АМТ және АМТ-34 термометрлері-топырақ пен қар бті арқылы топырақ температурасы қашықтықты өлшеуге арналған сенімді аспап. Росгидрмет және ТМД мемлекеттері желісін қолдану үшін осы аспаптар ұсынылады.
Климаттық деректерді басқарудың ВМО ақпараттық жүйе ретінде танылған жоба «Заманауи Web- технологиямен қолданылатын жедел және ағымдағы гидрометеорологиялық деретктерді, климатты басқару жүйесінің кешені көрсетілді»).
Стендттер:
Росгидрометтің модернизация жобасына МБРР несиесін қатыстыра орындалатын жұмыс жайдлы:
Ағылшын тілінде Росгидромет қызметі жайлы;
Росгидрометтің бірегей орналастыруды жайлы;
«Жерсеріктік деректерді жерді қашықтықтан алдын ала тексеру кезінде қолданылатын, қоршаан ортаның апаттық ластануының төтенше жағдайымен байланысының ақпараттық технологиялық мониторнигі жайлы» электронды презентациясы.
Росгидрометтің техникалық қайта жабдықтау бағдарламасын іске асыру бағытына сәйкес халықаралаық қайта құру және дамыту банкі қаржыландыратын өнім, шетелдік компаниялармен ұсынылады.
Обнинскте 2006 жылы, қазан айында өткен қызметтік кеңестің шешіміне сәйкес мынадай бағыттар бар:
-Аэрология
-Жердегі бақылау желісі (актинометрияны қосқанда)
-Метеорологиялық радиолокация
-Гидрология.
Көрмеде жоғарыда аталған классификацияға енбеген 2 группа да қатысқан:
Аэрология
Көрмеде атмосфераны радиозондпен тексеруді жүргізуге арнлаған жабдықты өндіретін 8 компнаия ұсынылған. Алдыңғы уақыттағыдай осы салада Финляндияның «VAISALA» фирмасы көш бастап тұр. Сондай-ақ осы саладағы өзге де оригиналды жаңа технологиямен жүзеге асыратын жеке компоненттерді өндіретін компаниялардың да айқын прогрестілігін байқауға болады.
Сонымен Германияның «GrawRadisondes» компнаиясы 85*85*4 DFM радиозонд комбинациясына радиациалау үшін жердегі портативті стансысын ұсынды. Бұл жүйе GPS-тің қабылдау принципіне сай жұмыс жасайды. Сондықтан Росгидрометте қолдануға дәлдігі жеткіліксіз, бірақ радиозондылау аумағында сирек кеездесетін желілерді жүргізу жұмысында сәтті қолданылуы мүмкін.
«PAWAN Exports» 100% латекстен тұратын радиозондылық қабықшаны ұсынды. Мұндай қабықшалардың артықшылығы өте әйгілі, бірақ алдағы күнде оның құны кеңінен қолдануға мүмкіндік берген (әсіресе, Ресей өңірінде). Соған қарағанда, бұл «PAWAN Exports»-ті мүмкін серіктес ретінде қарастыруға болады.
Қаіпсіз және кіші габаритті газды генераторларды жасау бөлігінде Франциялық «SAGIM» фирмасы сөзсіз прогреске жетті. Олардың химилық және электролитті типтегі суц генераторы эксплуатацияның кез келген жағдайында, жабдықталмаған алаңдардағы алқаптық жағдайды қоса алғанда қауіпсіз болып табылады.
Сол уақытта Ресейдің аналогиялық МАРЛ-А (ГУ ЦАО жұмысы, «Күнді-таулы радизавод жасау») сияқты бірде-бір жүйе көрмеде ұсынылмаған. «VAISALA» фирмасының жалғыз әйгілі аналогы экспонатталмайды. Фирма өкілдері осыны төмен сұраныс деп түсіндірді. Бұйымның техникалық сипаттамасы радиолокатордың ілесуімен қарапайым параметрлерден жоғарылайды, «VAISALA» өніміне деген төмен сұраныс тек бағасының қымбаттылығымен түсіндіріледі.
Аэрология бөлімінің қорытындысы бойынша отандық өндіріс деңгейінің барлық, шетелдік жүйе компоненттерімен, газогенераторды қоспағанда, қалыспайтынын атап өтуге болады. Соған байланысты францияның «SAGIM» компнаиясына мақсатпен көңіл аудару керек.
