Мазмұны:
Кіріспе
І Бөлім. Ұйымдық-бақылаулық Рисгидромет желісінің техникалық қайта жабдықталуының заманауи жағдайы.
1.1. Жалпы шаруашылық қызметтің заманауи жағдайы.
1.2.Авиаметеорологиялық бөлімшелердің техникалық қамтамасыздандырылуы.
1.3. Росгидрометтің техникалық жабдықталуы.
ІІ Бөлім. Ұйымдық-бақылаулық Рисгидромет желісінің техникалық қайта жабдықталуының даму болашағы.
2.1. Росгидромет желісінің қайта жабдықталу жобасы.
2.2.Росгидромет ұйымы мен мекемесінің техникалық қайта қаруландырылуы мен жаңартылуы.
2.3. Жер үстіндегі бақылаулық желісі.
2.4. 2011 жылғы Росгидрометтің жаңартылуы.
2.5. 2030 жылға дейінгі Росгидромет бақылаулық желісінің стратегиялық даму жоспары.
Қорытынды
Кіріспе
Заманауи кезеңнің негізі мынадай- халықтық шаруашылықтың барлық буынында барынша жұмыс сапасын жақсарту, ғылыми-техникалық пргресті жылдамдату, халықтың материалдық, мәдениеттік өмір деңгейінің динамикалық және пропорционалды қоғамдық өндірістің негізінде оның тиімділігін арттыру, РФ басшылығының курсын бірізді жүзеге асыру.
Жүктелген тапсырмаларына сәйкес мемлекеттік-бақылаулық желі жүзеге асырады:
-метеорологиялық-аэрологиялық, гидрологиялық, теңіздік гидрометеорологиялық, агрометеорологиялық, арнайы гидрометеорологиялық, геофизикалық және гелиогеофизикалық бақылауды ұдайы жүргізу, сондай-ақ атмосфералық ауаның, жер қыртысының, теңіз ортасы мен су бетіндегі, атмосфералық жауын-шашынның, қар бетінің ластану, радиоактивті ластануды қосқанда бақылауды;
-қауіпті гидрометеорологиялық, гелиофизикалық құбылысты, қоршаған табиғи ортаның жоғары және экстремальді ластану деңгейін бақылауды орындауды;
-барлық бақылау нәтижесін алғашқы өңдеуден өткізу (табиғи орта объектілерінің сынамасының анализін қосқанда);
-қамтамасыздандыру схемасымен расталған жоспарға сәйкес жалпы ақпаратты тарату, гелиофизикалық құбылыстың ақпаратын, қоршаған табиғи ортаның фактілік жағдайы мен оның ластануының фактілік жағдайы туралы жедел ақпаратты белгіленген тәртіпте тарату;
-Росгидромет органдарының болжауынан алынатын болжамдар мен ескертулер, қоршаған ортаның фактілік жағдайы мен ластануы жайлы ақпаратпен мемлекеттік басшылықты, экономика саласын, РФ-ның қарулы күштерін, сондай-ақ халықты белгіленген тәртіпте қамтамасыз ету.
Мемлекеттік бақылаулық желісі ЖОО студенттеі мен арнайы орта білім беру мекемелерінің өндірістік тәжірибе жүргізу, сонымен қатар өлшеуді жүргізудің жаңа әдістерін апрбациялау, жаңа өлшеу құралдарының тәжірибелі эксплуатациясы мен экспериментальді бақылаудың базасы болып табылады.
Бір немесе бірнеше түрлі белгіленген бағдарлама бойынша жасалатын бақылаудың стационарлы және қозғалмалы бақылаудың пункті мемлекеттік бақылау желісінің негізін құрайды.
Тақырыптың актуалдылығы.
Халық шаруашылығының түрлі саласы бойынша ақпараты өңдеу мен тарату, өлшеу процесін автоматтандыру үшін техникалық құралды ендіруді кең көлемде қарастыратын жүйені жасау ГОСкомгидрометпен талданған гидрометеорологиялық стансысының кешенді автоматтандыру желісінің негізгі схемасы болып табылады.
Қашықтықты метеорологиялық желіге құрылғыларды өңдеу мен енгізу 50 жылдары басталды, ал алғашқы рет автоматты радиометеорологиялық стансылар (АРМС) 40 жылдары-ақ пайда болды.
Осы метеорологиялық құрылғылармен өлшенетін параметрлер саны шектеулі болған.
Заманауи метеорологиялық аспап жасауда электроника, радиотехника, автоматика және телемеханика, есептеу техникасындағы жетістіктер кеңінен қолданылады.
Жедел жүйелі гидрометеоролгиялық қызмет көрсетудің сапасы мен тиімділігін арттыру тұтынушыға ауа райы жағдайының ақпаратын өңдеу мен таратуды бақылайтын жаңа, толық құрылғылардың енгізілуін талап етеді. Гидрометеорологиялық қызметтің тиімділігінің артуы мен сапасының жақсаруы, ақпарат көлемінің ұлғаюы гидрометеорологиялық стансы желісінің заманауи қашықтықты құрылғылармен жабдықталу жолымен шешіледі.
І Бөлім. Ұйымдық-бақылаулық Рисгидромет желісінің техникалық қайта жабдықталуының заманауи жағдайы.
1.1. Жалпы шаруашылық қызметтің заманауи жағдайы.
Жаңа телекоммуникациялық технологияны жедел түрде енгізудің негізгі себептерінің бірі болып соңғы жылдағы Қиыр шығыс, Якутия, солтүстік өңірлерде байланыс қызметінің, соның ішінде азаматтық авиация каналымен берілетін телеграмма қызметінің өсуі болып табылады.
Осылай, соңғы 6 жыл ішінде бір телеграмманы жіберу құны айтарлықтай өскен және де қазіргі таңда 25 рубльден 88 рубльге дейін құрайды.
Росгидромет байланыс қызметінің шығынын оптимизациялау мақсатында сонымен қатар соңғы жылдары метеорологиялық желіге жаңа телекоммуникациялық технологияны енгізудің кезеңдік іс-шараларын метео қамтамасыз етудің сенімділігі мен сапасын, жеделдігінің артуын жүзеге асырады.
Солтүстік, Орта Сібірлік,Чукоттық, Камчат УГМС, Ханты-Мансийск метеоагенттік, Иркутск, Орталық Қаратопырақты және Росгидромет метеоагенттігінің филиалдары аймақтық бөлімшелер қатарына енгізудің негізі болып табылады.
Тапсырыс берушілер жұмысыныің тиімді нәтижесі сияқты келісім құралдарының жинақылық пайызы факт бойынша жоспарлы көрсеткіштен +4.7% арттырды. Бұл ОВД метеорологиялық қамтамасыз ету огандарының орталықтандырылған келісімінің дәлелі болып табылады.
Келісім саласының орталықтандырылуы—СГМО-ны жүзеге асыратын сала аясындағы көптеген артықшылықтардың интеграциялық тәсілдері жайлы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Бұл—ГА-ның қарамағындағы, Росгидромет бөлімшелері мен алқапты ұйымдарымен құрылған келісім жүйесі, халықаралық, сонымен қатар,аэронавигацияны қамтамасыз етудің бірыңғай тәсілі халықаралық стандарт деңгейінде метео қамтамасыз етуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Авиаметеорологиялық қызметтің келісімдік орталықтандырылуы сонымен қатар авиациялық тапсырыс берушілердің өзгеріп отыратын талаптарына сәйкес шығын құрылымын, АМО-дағы шығындарды сауатты басқаруға мүмкіндік береді.
Росгидрометтің метеоагенттігі АМС-ті техникалық қайта жабдықтау сұрақтарын шешуде үйлестірілген тәсілді қолданады. Мұндай тәсіл тек құралдар мен жабдықтарды сатып алу мен орнықтыруға ғана мүмкіндік бермейді,сонымен қатар байланыс технологиясын модернизациялауға, мамандардың жұмыс технологиясын алмастыруға мүмкіндік береді.
Келісімдік қызметтің орталықтандырылуы сондай-ақ авициялық қолданушыларға да тиімді—авиациялық тұтынушыларға бірыңғай тапсырыс беруші-Росгидромет метеоагенттігімен жұмыс жасауға рұқсат етеді және орталықтанған келісім бойынша 52 бірлесіп орындаушыға өзінің наразылығын жібермейді. Росгидромет метеоагенттігінің орталықтандырылуы авиациялық тұтынушылар сұрағына икемді әсер етуге мүмкіндік береді, мысалы қажет жағдайда азаматтық авиация ұшуын уақыт схемасымен жоғары сапада қамтамасыз етуді жүзеге асырады.
Росгидрометтің Метеоагенттігі авиациялық тапсырыс беруші қызметінің координатор рөлін атқарады, осы қызмет саласында көп тәжірибеге ие және сол тәжірибені СГМО-ның басқа саласына, соның ішінде «ГАЗПРОМАВИА»-ны, сонымен қатар теңіз және өзен флотын пайдаланушыны метеоақпаратпен қамтамасыз етуді ұсынады.
1.2.Авиаметеорологиялық бөлімшелердің техникалық қамтамасыздандырылуы.
1990 жылғы авиаметеорологиялық қамтамасыз етілудің бюджеттік-қаржылық жүйесінің тоқтатылуы аэродромға қарасты жабдықтар мен әуе қозғалысын басқару жүйесінің қажетті автоматтандыру деңгейінің жеткіліксіз сәйкестігіне әкелді. Бұл факторлар ГА ұшуының метеорологиялық қамтамасыз етілуінің сапасына кері әсерін тигізеді.
Росгидрометтің аиаметео бөлімшелері үщін авиациялық метеорологиялық әуе трасса қызмет көрсетудің орталықтандырылған құралдарының ішінде алдыңғы жылдарда метеорологиялық өлшеу жабдықтары сатып алынды:
-гидрометеорологиялық авиаметеорологиялық бақылау желісі;
-метеодатчиктер мен авиаметеоақпарат көрсететін өлшеу құралының 1066 коплектісі, сондай-ақ, төменгі бұлт шекарасының жоғарғы нүктесін көрсететін 418 датчик комплектісі;
-қашықтықты көретін өлшеуіштердің 304 комплектісі;
-жел параметрін өлшеуіштің-144 комплектісі;
-метеоақпаратты көрсететін құралдар (индикация панелі)-200 комплект;
-автоматтандырылған аэродромды метеожүйенің-38 комплектісі (оның жаңартылуымен);
-ЦКС-ті қосқандағы телекоммуникациялық жабдықтың-70комплектісі.
Росгидромет ұйымының қаржылық шығынның құрылымында азаматтық авиацияның әуе сотын авиаметеоролгиялық қызметпен жүзеге асыратын, метеорологиялық органдардың техникалық қайта жабдықталу шығыны бүгінгі күнде АМО-дағы жалпы шығынның жалпы шамамен 6%-ын құрайды. Қаржылық құралдың мұндай көлемі авиаметео жабдықтың эксплуатациядағы жұмысқа қабілеттілігін арттыратын, орнатылған ресурсты біртіндеп алмастыруды тек ұймдық-техникалық түрде жүзеге асыруға бағытталған іс-шара болып табылады.
Осы метеороглогиялық өлшеу және телекоммункикациялық жабдықтардың нақты қажеттілігі 4-5 есе артық, сондықтан Росгидромет авиаметеорологиялық желісі 80%-ға жуық эксплуатацияланатын бірнеше рет орнатылған ресурсты жасап шығарды.
Авиа тасымалдау көлемінің артуын авиаметеорологиялық қамтамасыз етілудің ақпаратпен қамтамасыз етілу талабының жоғарылауымен анықтайды. Бұл талаптар айтарлықтай деңгейде кең көлемде тапсыру ұйымына қатысты.
1.3. Росгидрометтің техникалық жабдықталуы.
2009 жылы бақылау желісінің құралдар мен стандартты гидрометеорологиялық бақылауға арналған құралдар мен жабдықтармен жабдықталу жалғасқан (барометрмен, гигрометр, жауын-шашынды өлшегіш, гидрологиялық құралдар, актинометриялық құралдар және т.б.).
Верхне-Вояжск және орталық УГМС-те эксплуатацияға автоматты байланыссыз «Капля» жауын-шашын өлшегіш орнатылған, ол—үздіксіз тәулік бойы автоматты режимде өлшеу жұмысын жасайды және ГАВМ-дегі алынған өлшеу нәтижесінің жинақтарын, түскен сұйық атмосфералық жауын-шашынның қарқындылық санын тіркейді.
Атмосфераны ластауға ықпал ететін метеорологиялық құбылыс қолайсыздығы туындағанда болжалдық ақпарат нақтылығын арттыруға температуралық профилемерлер МТП-5 Верхне-Вояжск, Қиыр Шығыс, сотүстік Кавказ УГМС-інде ойлап табылды.
Орта СібірУГМС (АМЦ Красноярск) автоматтандырылған метеорологиялық өлшеу стансысы АМӨС-РФ, жаңа датчиктері бар құралдармен алмастырылды.
Ярославск ЦГМС (Пошехонье қаласындағы метеостансы) НПО «Тайфун» дайындаған АМТ-5 топырақтық термометрлер эксплуатацияға енгізіліп, орнатылған.
Ортасібірлік (Хакасстық ЦГМС), Солтүстік-Батыстық (новгородтың Псков ЦГМС), Солтүстік УГМС (Ко ми ЦГМС)-ке АРМ гидроболжаудың 4 комплекті енгізілді.
Шпицберген мұрағатында күкіртдиоксидінің, азот диоксидінің, азот оксидінің құрамын үздіксіз анықтайтын және Мурманск УГМС ақпарат жинау орталығына деректерді таратуды бақылауға арналған бағдарлама кешені, автоматандырылған атмосфералық ауаны бақылау жүйесі орнатылған.
2009 жылдың ішінде Росгидромет теле байланыс жүйесінің жетілу іс-шарасының нәтижесінде орнатылды:
-Росгидромет байланыс желісінің 93 ведомствалық орталығы (транспортты желі);
-49 АСПД орталығы;
-14 ЭП орталығы.
Орталықтың көп бөлігі эксплуатацияға енгізілген.
Жалпы ұзындығы 40 км-ден асастын 4 талшықтық-оптикалық байланыс кабелінің бағыты салынды. 76 магистральді каналы (аймақ, территория, облыс орталығы арасында) цифрлық байланыс каналына көшірілді.
Росгидрометтің барлық оперативті бөлімшелеріне базалық ақпарат көлемін алумен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін АРМ жұмысына қажетті түрлі тағайындалған ақпаратты циркулярлы тарататын «Метеоақпарат» жүйесі барлық УГМС/ЦГМС эксплуатациясына енгізіледі.
Цифрлық байланыс каналына көшірілу Солтүстік УГМС (Архангельск-Сыктывкар (ЦГМС), Архангельск-Вологда (ЦГМС),Ахангельск-Нарьян-Мар (АМСГ),Архангельск-Васьково (АМСГ), Архангельск-Вологда (АМСГ) Якутск УГМС (АСП Якутск-АМСТ(Витим, Орта Колымск, Батагай, Черский, Депутатский, Белая Гора, Нижнеянск))-те тұтынушы ретінде барлық каналда сыналып, АРМ жаңа бағдарламалық қамтамасыз ету енгізілді және ол Верхне-Волжск УГМС-тің АСПД компьютерлік жүйе бөлімінің мамандарымен жасалды.
2009 жылы ақпарат алмастырудың шығынын азайтатаын, бүкіл ақпарат түрлерінің уақытында келіп түсуін, ақпараттық кешеннің, техникалық байланыс құралдарының сенімділігін арттыратын жұмыстар жүргізілді. Якуттық УГМС жеке байланыс құралдарымен аса сенімді х байланыс радиосымен қамтылған, бақылау желісінің ақпарат жинағының жақсаруына ықпал еткен; Тиксиннің аралдық полярлық стансасындағы филиалда тіршілік қарекетінің қауіпсіздігін арттыру мақсатындағы апаттық радиобайланыс 6 метеостансыға алмастырылды және «Иридиум» жерсеріктік телефондары іске қосылды.
Бақылау пунктінің қатарында ғаламтор қолдану мүмкіндігі орнатылды. Врхне-Волжск УГМС-нің барлық республиканың және облыстың ақпаратпен алмасуы цифрлық байланыс каналымен жүргізіле бастады. Нижегородтық ЦГМС-тың барлық метеостансысындағы бірыңғай жергілікті желіге біріктіру жобасы аяқталды.
Солтүстік УГМС-те бақылау желісін жинау ғаламтор көмегімен, ұялы байланыс ПАК «МИТРА МЛ»көмегімен іске асады. Ақпараттың электрондық поштамен берілуінің бірізділігін бақылаушы ПЭВМ ВАРМ-метеорологы оперативті деректерді дайындау процесін барлық стансыларда автоматтандырады.
«Новосибирск ЦГМС-РСМЦ» ГУ-інде талшықтық-оптикалық желісімен цифрлық байланыс каналы ұйымдастырылған.
Приморск УГМС-і ғаламтордан бөлінген 2 бақылау пунктіне қосылаған (М-ІІ Коргополь және ГП-І Дальнегорск). Көпфункционалды және өнімділігі жоғары ІР- телефониясының Voice Finder AP1100 шлюзі эксплуатацияға енгізілген. Бұл құрылға бақалау мен стансы арасында ішкі АТС ІР-телефониясы көмегімен телефон арқылы сөйлесуге мүмкіндік береді.
Солтүстік УГМС стансысында (МГ-2 Визе, МГ-2 Известий ЦК, ОГМС Федоров Е.К. атындағы, МГ-2 Сопочная Корга, МГ-2 Стерлегова) АПК-ВИП «Гонец» жерсеріктік жүйесінің жабдықталу эксплуатацияға енгізілді.
Арктикада геофизикалық полярлық сатнсыда жабдықталу жалғасты, ол VSAT нақты уақытта берілген бақылау ағымын тарату үшін жерсеріктік байланыс жүйесімен бекітілген.
Солтүстік УГМС-тің Колба және Белый Нос полярлы стансысында VSAT жерсеріктік желісі эксплуатацияға енгізілді. Жылдамдықты байланыс каналы арқылы полярлы стансылар Росгидромет телебайланыс желісініе, ғаламторға рұқсат алады және Санкт-Петербург қаласының желісіне қосылады. Телекоммуникация құралдары әдістемелік басшылықтың міндетті деңгейін қамтамасыз етуге, полярлық стансыларда күрделі өлшеу кешенімен қайта жабдықталатын техникалық сүйемелдеуге мүмкіндік береді.
2009 жылы Росгидромет орталығында жерсеріктік деректерді қабылдаудың маңызды модернизациялық кешені орындалды және мыналар орнатылып, енгізілді: 5 екі диапозонды шетелдік жерсеріктік, дерек қабылдау стансысы (MEOSPolar), (Қиыр шығыстағы РЦПОД 2 стансысы, Батыс-Сібір РЦПОД-2, 1-ГУ-дегі «НИЦ», «Планета»), «НИЦ», «Планета» ГУ-де 9 метрлік антеннамен стансы орнатылды. Қиыр шығысты РЦПОД пен федералды ғарыштық агенттікпен бірлесе жерсеріктік ақпаратты диаметрі 9 м болатын антенна негізінде өңдеуге және қабылдауға ПК-9 аппаратттық-бағдарламалық кешен эксплуатацияға енгізіліп, орнатылды. Орнатылған кешен жылдық КА «Метеор-М» сынауларына қатысады, ал болашақта ұймдар мен ведомства қызығушылық тудыратын осы жерсеріктік ақпарат өніммен қамтамасыз ететін деректерді қабылдау, өңдеумен қамтамасыз етеді. Кешен сонымен қатар жерсеріктік деректерді КА «Канопус-В», «Ресурс-П» және басқа да КА Эердің қашықтықтан тексеруін жүзеге асыра алады.
Бұдан басқа, 2009 жылдың тамыз айында диапозонды жиілігі 1.7 және 8.2 ГГц-та жерсеріктік ақпаратты қабылдайтын диаметрі 3м болатын антеннабазасында Норвегиялық мамандар арқылы 2 ақпаратты-бағдарламалық кешен «MEOSDUALX, L» орнатылған. Бұл кешенмен жабдықталу орталықтың жұмысын өте тиімді етеді, қиыр шығыс аймағында Жердің қашықтықтан тексеруін жоғары ақпараттың ғарыштық деректерді қабылдауды қамтамасыз етілуін шешеді.
Қиыр шығысты РЦПОД жаңа технологиялық өңдеулерді енгізу мен жерсерікті ақпаратты визуалдау жұмыстарын жүргізген.
Батыс Сібірлік РЦПОД ғылыми-техникалық жолындағы халықтық бірлестігінде «KongsbergSpacetec» фирмасының норвегиялық мамандары болған. Батыс Сібірің РЦПОД мамандарының көмегімен үлкен монтаж жұмыстары «KongsbergSpacetec» фирмасының жаңа буыны эксплуатацияға енгізетін 2 қабылдау стансысын жөндеу жұмыстары жүргізілген, жаңа қабылдау стансысының функционалды сипаттамасы қабылдау кестесінің қиылысуымен байланысты ақпаратты жоғалтуды ықшамдауға мүмкіндік береді, себебі, ескі кешенге қарағанда екі жиілікті диапозонда бір уақытта ақпаратты қабылдауды жүргізу мүмкіндігі бар.
«Айдарлы» метеостанциясының физико-географиялық сипаттамасы
Айдарлы елді мекені Қазақстанның Шу - Іле таулы - қыратты ауданының шөлейтті аумағында орналасқан. Батыс бағыттан оңтүстік - шығысқа қарай Жусандала жазығы созылып жатыр. Шығыс және солтүтігінде Сары Тау Құм құмдары орналасқан, ал солтүстік батысында Тау - Құм шөлі созылып жатыр. Елді мекеннің оңтүстік және оңтүстік батысына қарай жергілікті рельеф ірі төбешіктерге айналады. Елді мекеннен 50 километр шығысқа қарай Күрті өзені (Іле өзенінің саласы) оңтүстіктен солтүстік шығыс бағытқа қарай ағып жатыр. Одан басқа ауылға жақын маңда су көзі жоқ. Айдарлы тоғайлысы топырақтардың сипаты бойынша белдің тасты шөлдерінің аймағына жатады. Топырағы бурыл шөлді сахаралық. Өсетін өсімдіктер түрі: жусан,бетеге т.б, ірі ағаш текті өсімдіктер жоқ. Өсімдіктер күзгі, қысқы және көктемгі уақыттарға мал шаруашылығында қорек ретінде пайдаланылады. Мәдени өсімдіктер өсірілмейді. Метеорологиялық алаң станцияның ұйымдастыруымен 1947 жылы желтоқсан айында ашық және тегіс аймақта орналастырылды (2 сурет). Ең жақын құрылыс аймақтар: метеоалаңнан 50 метр солтүстік –батысқа қарай биіктігі 5 метр болатын метеостанциялық үй орналасқан. Солтүстік-шығысқа қарай 10 метр қашықтықта дейін 3 метр дуалмен қоршалған отарлы мал шаруашылығының штабының ауласы үйлерімен орналасқан.
2 Сурет - Айдарлы метеостанциясы
1948 жылы метеостанция алғашқы орнынан 200 метр шығысқа қарай көшірілді. Ал 1958 жылы метеоалаң батыс - солтүстік - батыс бағытқа қарай 120 м жерге, бұрынғы орнынан биіктеу жерге көшірілді. Метеоалаңнан батыс және солтүстік батыс бағытқа қарай 20 - 30 метр қашықтықта 3 - 5 метр болатын биік ағаштар, бақшалар орналасқан. Үйлер мен дүкендер 50 - 60 метр арақашықтықта орналасқан. Метеоалаңнан оңтүстікке қарай 100 метр қашықтықта құдық бар. Метеоаланның беткі қабатына биіктігі 10 – 15 сантиметрлік шөлейтті өсімдік өседі, олар жазғы маусымда күйіп кетеді. Топырақ қабаттары келесідей: 1) 0-40 – құм және қиыршықты тас;
2) 40-100 - тасты құм және қиыршық тас;
3) 100-130 – әк пен тас қабаттарының қоспасы;
4) 130-240 – қиыршықты құм;
5) 240-одан төмен қиыршықты құмды тасты қабат.
Грунт суларының деңгейі біркелкі емес. Метеоалаңда 8 метрден төмен болса, алаңнан 100 - 200 метр оңтүстікке қарай құдық орналасқан аймақта 4-5 метр көктемгі қар еру мерзімінде грунт суларының деңгейі көтеріліп құдықтардың бетіне дейін көтеріледі.
ІІ Бөлім. Ұйымдық-бақылаулық Рисгидромет желісінің техникалық қайта жабдықталуының даму болашағы.
2.1. Росгидромет желісінің қайта жабдықталу жобасы.
Гидрологиялық бақылау желісін технологиялық қайта қаруландыру жобасын іске асырудың негізгі мақсаты-сапаны жоғарылату және болжамдық өнімдерді шығаратын Росгидрометтің қоршаған орта жағдайы жайлы ақпаратпен автоматтандырылған гидрологиялық желіні халықаралық міндеттермен қамтитын желісінің болжамдық ұйым бөлімшелері қолданатын ағымдағы гидрологиялық шарттар туралы ақпарат көлемін арттыру.
Аталған мақсатқа жету үшін мыналар жүзеге асырылады:
УГМС (ЦГМС) бақылау бөлімшелеріне автоматтандырылған гидрологиялық кешенді (АГК), ағын жылдамдығын доплермен өлшеу және су шығыны мен ағын жылдамдығын анықтауға өлшеуге арналған акустикалық профилограф, тереңдік өлшейтін эхолот, мемлекеттік геодезиялық желінің өлшеу аумағы мен жұмыс орнындағы байланысын навигациялы жабдықтау;
Өзінің ресурсын жасаған техникалық құралдарды заманауи құралдарға алмастыру;
Қағазсыз технологияны қабылдауға ауысу, бақылаулық ақпаратты техникалық қолданушылардың деректерді жинап тарату мен өңдеу;
Заманауи байланыс құралдарын өз уақытында оперативті ақпаратты бақылау пунктінің ақпарат жинау орталығына сенімді түрде енгізу;
Ескірген энергетикалық жабдықтарды (қол жетімсіз стансылардан оқшауланған) жаңа энергиямен қамтамасыз ететін жабдықтарға алмастыру;
Гидрологиялық жұмыс орнындағы қызметкерлердің біліктілігін, эксплуатациялық заманауи құралдар мен жабдықтарға деген талаптарды арттыру.
Берілген тапсырмаларды орындау «Айдарлы метеостанциясында Қазгидромет гидрологиялық желінің жұмыс орнын жете жарықтандыру және Шу-Қайнар гидрологиялық бекеттерін», «Ұялы гидрологиялық зертханаларды қою және орнату», «Гидрологиялық лотоктарды қою және орнату» және «ГГИ эталондық базаның модернизациясын» іске асыру аясында жүзеге асады.
Гидрологиялық лотоктарды қою мен орналастыру 2008жылы аяқталған. Гидрометрологиялық бұранданы тексеру жүйесі Москвалық, Самаралық, Свердловтық, Хабаровск, Омбылық, Нижегородтық, Читиндік УГМС-Р, Приморсктағы УГМС, Камчаттық УГМС, Приморск УГМС, Колымдық, Мурманстық УГМС-те қойылып орнатылды. Желіге барлығы 12 жүйе қойылды.
Ұялы гидрологиялық зертханаларды қою және орналастыру 2009 жылы аяқталды. УГМС/ЦГМС-ке жалпы саны МГЛ-дің 17 комплектісі және су шығынын өлшегіштің 19 комплектісі, сондай-ақ МГЛ және КИРВ-тің бір-бір комплектісінен ГУ «ГГИ»-ға қою іске асырылды.
ГУ «ГГИ»-дегі «ГГИ эталондық базасының модернизациясының» В5с лотында профилографты тексеруге арналған эталондық орнатуіске асты, УГМС және ЦГМС-те-су деңгейін гидростаттық датчикпен анықтайтын калибраторлар орнатылды.
«Кубань, Уссури және Ока өзендеріндегі бассейнде гидрологиялық желінің модернизациясы мен гидрологиялық жұмыс орнын жете жарықтандыру» жобасының аясында гидрологиялық жұмыс орнына 225-тің 155 автоматтандырылған гидрологиялық кешен (АГК) орнатылды, сонымен қатар Уссури өзені бассейндегі автоматтандырылған гидрологиялық жүйені кешенді сынаудың қорытындысы жүргізілді.
Жаңа гидрологиялық техниканы УГМС ЦГМС жұмыс орны мен желі стансысына енгізу жұмыстары тұтас алғанда , елеусіз артта қалушылықсыз белгіленген мерзімде жүргізіледі. Бүгінгі күнде УГМС пен ЦГМС-те жаңа өлшеу құралдарының «Қазгидромет ұйымы мен мекемесін техникалық қайта қаруландыру және модернизациялау» жобасына қойылған тәжірибеге эксплуатациялық жұмыстар жүргізілуде.
Жаңа өлшеу құралдарын эксплуатациялаудың алғашқы тәжірибесі оң нәтиже көрсетті. Сонымен қатар гидрологиялық бұранданы өлшеудің автоматтандырылған жүйесін енгізу- гидрологиялық режимнің негізгі элементі-ағын жылдамдығын (су шығыны), ВМО Техникалық регламент талабына сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында бір бұранданы тексеруге кеткен шығынды азайтуды қамтамасыз ету, барлық қолданыстағы песрпективалық гидрологиялық бұранданы тексеру мүмкіндігін қамтамасын ету, тексреу үрдісін, есептік құжаттаманың берілуін толығымен автоматтандыратын өлшеу құралдарының жаңа жүйесін жасауға мүмкіндік береді.
МГЛ мен КИРВ-ті енгізу-шалғайдағы гидрологиялық жұмыс орнына жедел түрде жетуге және су шығынына жоғары нүктелі өлшеу жүргізуге, оларды жылдам өңдеуге, біткен ақпаратты деректерді жинау орталығына беруге мүмкіндік береді. Бұл деректерді жинау уақытын қысқарту және су басу жайлы болжамды шешім қабылдау мүмкіндігіне ие.
Тәжірибелі эксплуатациялық жүзеге асыру ғылыми-әдістемелік негіз ретінде ГУ «ГГИ» «Росгидромет гидрологиялық желісін қайта жабдықтандыруға бақылау жүргізудің әдістемелік кеңес беру жобасын өңдеу» есебі қолданылады.
Автоматтандырылған жинақ жүйесі мен берілген гидрологиялық бақылауды өңдеу технологиясының бейімделуі-жаңа жүйенің негізгі бөлігі болып табылады.
2.2.Росгидромет ұйымы мен мекемесінің техникалық қайта қаруландырылуы мен жаңартылуы.
«Росгидромет ұйымы мен мекемесінің техникалық қайта қаруландырылу мен модернизациялау» жобасының негізгі мақсаты-гидрометеорология мен соған іргелес РФ басқарушы облысында, өзге түрлі деңгейдегі билік органдарына халықтық ұйымдарына, халыққа техникалық базаның негізгі элементтерін қайта қаруландыру және ұйымдық құрылымды күшейту,мүмкіндіктерді жақсарту болып табылады.
Жобаның негізгі мақсаты-экономика мен халықты ауа райның экстремалды құбылыстарынан қорғау деңгейін жоғарлату (Росгидромет болжамының негізінде), сонымен қатар табиғи апаттақ қауіпті азайту (су басу,құрғақшылық, өрт, дауыл, ауа райының экстремалды құбылысы, өндірістік апат), қолайсыз табиғи құбылыс санының артуы мен мемлекет пен халық үшін табиғи апаттардың салдарынан болатын шығынның көбеюін азайту.
«Ай-Теконың» басты мақсаты-барлық жобалау және модеризация жобасын, барлық шешімдердің интеграциялық жүйесін қамтамасыз ететін техникалық қайта қаруландыруды орындау этаптарында көмек беру және олар Қазақстанның ұлттық метеорологиялық қызметінде, ұйымда жобаны әзірлеу жұмыстарына техникалық қолдау көрсету, кеңес беру, детальді техникалық жобаның құжаттамалық комплектісін жасау және қайта жабдықтауға өте тиімді құралдарды жұмсау бағытын анықтау, жобаны орындау барысында жабдықтарды енгізу, қою жұмыстарын жүргізу барысында техникалық қадағалауды қамтамасыз ету, Қазгидромет бақылауын жетілдіруге көмек көрсету, көрсетілетін қызмет сапасы мен тиімділігін арттыру, әсіресе табиғи апат салдарынан болатын шығынды азайту және алдын алу болып табылады.
Өте ірі орталықтарда (Астана, Алматы, Шымкент, Тараз)есептеу ресурстарын арттыру, соңғы буындағы суперкомпьютерлерді, қуатты серверлер мен басқа да техникалық бағдарламалы ақпаратты өңдеу құралдарын сатып алу қарастырылады. Бұл жасалған жобада тек қана бүкіл техникалық және бағдарламалық құралдыардың кешені модернизацияға, оның функционалдық құрылымына, жүйенің іргелес байланысына жататын, олардың үйлесімділігін қамтамасыз ету, модернизацияланған жүйе эксплуатациясына қажетті ұйымдық өзгерістер енгізу (процедура алгоритмі мен операциялар, оларды орындау әдісі), сонымен қатар ақпараттық өнім құрылымы, оның көлемі, ұйымдастыру тәсілі, ақпарат тасымалдау түрлері, кіріс және шығыс тәсілдерін қарастырылады.
Жобалау үрдісінің қорытынды кезеңі ретінде тауардың техникалық немесе функционалды сипаттамасының талабы мазмұндалған техникалық спецификациясы ғана емес, тауармен бірге жүретін құжаттама, оның эксплуатациясының сертификаттау шарты, тесттік жұмысты іске қосумен реттеу, үйлесімділік, сондай-ақ кепілдікті және кепілдіктен кейінгі қызмет көрсетуге дайындық болып табылады.
«Жобалаудан бөлек, біздің міндетімізге жобаны сауатты жасауды қамтамасыз ету кіреді,-дейді «ай-Теко» жобасының басты жүйелік архитекторы Вячаслав Елагин. – Осыған кепілдікті міндеттемелерге сәйкес келісімшартты жеткізушілер жүргізетін қадағалауды, түрлі жүйе компоненттерін енгізудегі арнайы бақылауды (нормативті процедураны, осы қызметті іске асырудағы міндетер мен құқықты сақтау) сатып алынған жабдықтарды, жүйе мен қызмет көрсетуді, жеткізуші мен жалдаушы арасындағы болатын мүмкін даулы жағдайды реттеуді жатқызуға болады, корпоративті нормативті базаның (Гост және халықаралық стандарты) негізінде кейінгі жұмысы, қадағалау, процедура, құқық пен міндет принциптерінің маңызы бар. Ақыр аяғында біз алға қойылған тапсырманы жүйе орындайтынын кепілдікпен қамтамасыз ету керекпіз».
Мәскеулік ММЦ-і (Мәскеудегі ГВЦ және ГРМЦ, гидрометорталық), Обнинсктегі ВНИИГМИ-МЦД жоба бойынша негізгі модернизациялау объектісі болып табылады. Алаңның біріншілігінде қуаттылығы 6ТФлопс болатын жоғары еселі есептеу кластерін және көлемі 50Тбайт деректерді сақтауға және байланыс құралын модернизациялайтын ГРМЦ-те бар жүйе дамиды.
Обнинсктегі деректер мұрағатын басқаруға орталық есептеу қуатын қайта қаруландыру жатады. Бұл жерде үлкен көлемді (4 Пбайт-қа жуық) таспалы кітапхана және жаңа дискілі жүйе орнатылады. Қазіргі уақытта деректерді сақтау жерінде мұрағатты магнитті таспада (есенптеу аппаратурасы) физикалық жақын күйрелетін өщінің ресурсын жасады. Сондықтан да, МЦД қайта жабдықтау және апаратты жаңа қолдаушыға беру әне қайта қалпына келтіру жұмысы бүгінгі күнде бірінші кезекті және жабдықтардың модернизациясымен параллельді МЦД-нің күнделікті жұмысымен жүргізіледі. Деректерді қайта жазуды қамтамасыз етуді және арнайы аппаратуралы орналастыру құрастырылған.
Жобаның тағы бір маңызды бөлімі ретінде Новосібір және Хабаровскте орналасқан 2 аймақтың мамандандырылған метеорологиялық орталықты қайта қаруландыру болып табылады. Бұл қалаларда жергілікті болжамды жасауға арналған аймақтық метеорологиялық модельдер есептеу орталықтарында дәстүрлі базаланады; одан басқа төтенше жағдай болғанда олар ғаламдық метеоболжауды есептеуді қолдауға ВЦ-ні қосарлайтын рөл атқарады. Сондықтан олардың қайта жабдықталуы жоғары еселі есептеу үшін күшейту кешенін болжайды. Одан басқа, бұл жерде ғимаратты жөндеу жұмыстарын жүргізу, автоматтандырылған жұмыс орнынынң санын арттыру (синоптиктер мен метеоролог үшін), сондай-ақ, қалыпты электр қуатын беруді қамтамасыз етуге және қажетті микроклиматты қолдайтын инженерлік іс-шараны жүргізу жоспарлануда.
Халықаралық радиациялық деректер орталығының негізгі мақсаты (МЦРД, Санкт-Петербург қаласында) А.И. Войеков атындағы Бас геофизикалық обсерваторияда орналасқан) –бүкіл әлемде орналасқан гелиометриялық бақылау орнынан күннің белсенділігі туралы ақпарат жинау, «Гелиометриялық бюлитендерді» (ВМО-ны қосқанда) дайындау және іске қосу. Сондықтан бұл жерде модернизацияға мамандардың жұмыс орнын, желілік және телекоммуникациялық құрылымды жаңарту, гелиодеректердің бағасының және жоғары еселі есептеу кешенін орнату жатады.
Жүргізіліп жатқан модернизация орта буынға да қатысты- жергілікті тапсырыс берушілер үшін жергілікті болжауды есептеумен айналысатын аймақтық метеорологиялық бөлімге де (гидрометеостансы, ГМС) қатысты. Бұл жерде орташа қуатты серверлер орнатылып, геоақпараттық жүйемен жабдықталған компьютерлік жұмыс орнынының саны артады.
1600-ден аса меетеорологиялық және 80-ге жуық гидрологиялық стансы мен жұмыс орындарын заманауи құралдар мен жабдықтармен жабдықтау болжамдануда. Тағайындаоуына байланысты бұл стансыларда температура, қысым, ылғалдылық, булануды, жел жылдамдығын, күн радиациясын және басқа да радиациялық баланс элементін, топырақтағы ылғалдылық құрамын, қардың тереңдігін, өзендердің гидрологиялық режимін, судың сапасын, басқа да гидрологиялық режим көрсеткішін өлшеуіштері жасалады. Мұнда технологиялық жабдықтар мен телекоммуникациялық жүйені жөндеу немесе ауыстыру жүргізіледі.
Жердегі бақылау стансыларына түрлі күрделі қажетті стандартты құралдардың саны, базаның комплекттер (стандартты метеорологиялық параметрлерді өлшейтін), ауысымды актинометриялық өлшеуіштер, ағымдағы ауа-райының жағдайын және көрінуін өлшей алатын құралдарды орнату болжанады. Қажет жағдайда бөлек стансылардағы типтік компоновкаға өзгеріс енгізіледі, ол-қызметкердегі тұтынушылықты қысқартып, жартылай автоматтық режимде өлшеу және деректерді тіркеу мүмкіндігігне ие.
Аэрологиялық стансыларда атмосфераның жоғары қабатының жағдайы туралы мәліметті аэрозонд көмегімен алады (ылғалдылық пен қысымға қатысты температура өлшеу құралдары комплектісімен) , радиозондыдан деректерді қабылдауға арналған құрылғылар паркін жаңарту және газигенераторлы орнатуды модернизациялау болжанады.
Үлкен жұмыс кешені метеорологиялық радиолокацияның стансыны қайта қаруландыру облысында жүргізіледі (50-ге жуық). Қолданыстағы 60 радиолокаторды модернизациялау, бұлттарды көрсете алатын, жел жылдамдығын анықтайтын доплерге алмастыру жоспарлануда.
Гидрологиялық желіде гидравликалық өзен режимін бақылау аумағын, су басу қаупі бар ескертілетін аумаққа 700 ден 800-ге дейін гидрологиялық жұмыс орнын қайта жабдықтау жоспарланады. Сонымен қатар, бұл жобада бақылау желісінің шешімі мен датчиктер, автоматтық және жартылай автоматтық стансыны қалыптастыру аясындағы соңғы жетістіктер негізге алынады.
Жерсеріктік байланысты қабылдау стансысының желісін модернизациялау ақпаратты NOAA AVHRR және TOVS-тың төмен кеңістікті рұқсатымен (1-10км) ақпаратты осы бақылау жерсеріктерімен ала алатын, көріністі (HRPT) жоғары жылдамдықта құрылғымен жіберіду қайта жабқдықтауды болжайды, сонымен қатар, көріністі орта кеңістікті рұқсатпен (250м) қабылдай алатын Аква, Терра, Метеор 3м сияқты жерсеріктік байланыс стансысын жабдықтау болжанады.
Ғаламдық болжау жасауды қамтамасыз етудегі метеорологиялық деректер Москвадағы ММЦ метеостансыларынан беріледі, ал бұл жерде жасалған болжамдар өз кезегінде аймақты орталықтарға аймақтық болжам жасау негізінде беріледі. Росгидромет пен Мәскеу орталықтары арасында берілетін деректер көлемі күніне 310000 хабарламаны (560 МБайт) және 670000 (740 МБайт)-тан аса шығыс хабарламасын құрайды, ғаламдық ВМО телебайланыс жүйесіндегі күнделікті көлеммен бірдей (ММЦ пен шетелдік лұйым арасында); оған қоса берілетін ақпарат көлемі жыл сайын қарқынды артып келеді. Сондықтан да Росгидрометті телекоммуникациялық желісін негізді модернизациялау болжануда осылай ММц кіріс қуатын 30-35 Гигабайтқа дейін кеңейтуді , шығысты-150-200 Гигабайтқа дейін кеңейту болжанады. ММЦ мен аймақ орталықтарында хабарламаларджың коммутациялық жүйесін енгізу жоспарланған. Қазіргі кезде телеграфты және телефонды байланыста эксплуатацияланатын аналогты құралдардың орнына цифрлы құралдар енгізіледі.
Ресейдің оңтүстік, орталық, қиыр шығыс аймақатарындағы метеорологиялық базасы негізінде—ауа-райының, қауіпті дауылдың алдын алу жүйесі мен аэрологиялық стансы желісі модернизацияның маңызды объектісі болып табылады.
Бүгінгі күнде «Ай-Теко» белсенді ат салысқан Росгидромет объектілерінің ағымдағы жағдайына Росгидрометтің жүргізуші мамандары көмегімен жобаны дайындау фазасы аяқталды және ол есептеу потенциалы бар, гидрометриялық ақпаратты сақатау және жүйені өңдеу, бүкіләлемдік метеорологиялық ұйым кеңесі мен ұлттық метеорологиялық қызметті жүргізу деңгейі мен халықаралық байланыс жүйесіне сәйкестіу сипаттамасын берді және жоба жүйесінде қарастырылған нақты техникалық шешімді дайындады.
2010 жылы аяқталған жобаны жүзеге асыырудың нәтижесі мыналар болуы тиіс:
-экстремалды ауа-райы құбылысынан болатын адам құрбандығы мен мүлік шығынын азайтуға әкелетін дәл уақытта өте нақты ауа райын болжау;
-коммуналдық қызмет көрсету мен ауылшаруашылықтытқ жұмыстарды орындауды жоспарлау, Ресейдегі транспорт жүйесі мен инфрақұрылымды эксплуатациялау және өңдеу кезіндегі жоспарларды жақсарту;
- ғаламдық моделдеу мүмкіндіктерін жақсарту нәтижесінде ғаламдық синоптикалық жағдацды нақтылау, аймақ , көрші елдер территориясында ауа райын болжауды жақсарту және деректермен алмасуды жеделдету.
Сапаны арттыру нәтижесінде экономикалық тиімділіктің бар екенін есептеулер көрсетті және болжамдардың ұхақ мерзімділігі жылына 7 млрд доллраға дейін өсе алады, сонымен қатара Росгидромет қызметінің жалпы экономикалық тиімділігі (потенциалды жоғалтудың алдын алу жұмысы нәтижесінің мөлшері) жылына қазіргі кездегі деңгеймен салыстырғанда 20%ға өседі (30 млн).
Техникалық жобаны дамыту, іске асыру фазасы алдындағы дамытудың дайындық кезеңін аяқтаудан кейін, компания президенті Шалииго Шакиров хабарлады: қазір сы жоба жұмыстарын жасау кезінде, біз, осы саланы терең меңгеруге тырыстық, күрделі, масштабты жобан ыбасқаруда баға жетпес тәжірибе жинап, арнайы білім алдық. Біз бүкіләлемдік метеорологиялық жне халықаралаық ұйымдардың эксперттерміен, шет елдік жіне ресейлік кеңесшілермен Росгидрометтің көптеген аймақтық бөлімшелеріндегі қызметі анализдеп, өзара тікелей әрекет еттік. Жобаның дайындық бөлімін іске асыру уақытында барлық гидрометеорологиялық және ақпарттық құраушылар зерттеліп, тексерілді,; жобаның негізгі көрсеткіштеріне жету позициасына принципалды техникалық шешімдер жасалды, бұл шешім бірегей болып саналады, себебі, метеорологиялық көзқараспен Реей-бірегей болып саналады. Жобаның дайындық фазасын іске асырудың үлкен жетістігі-Росгидрметтің, бастысы, өзінің ғылыми-техникалық, кадрлік потенциалын сақтағаны, ол модернизацияла ужобасын іске асыру фазасында жұмысты сәтті іске асыруы мүмкіндігінің барына нақты куәландырады. Дайындық фазасы аяқталды,, барлық модернизация жобасының компоненті үшін дайын және оны әрі қарай іске асыру үшін техникалық шешімдерді мақұлдайды.
XV BMO конгресіне ұштастырылған METEOHYPEDE X’07 көрмесінде 79 коммерциялық компания мен гидрометеорология облысындағы мемлекеттік қызмет ұсынылды.
Ресей экспозициясы келесі экспонаттарын ұсынды:
Аспаптық бөлім:
Метео кешен МК-15- айналдыру элементі жоқ, экстремалды метео шарт жұмысына арналған, метеоэлементтердің турбуленттік жіне орташаланған сипаттаманы өлшейтін жаңа буынның бірегей кешені;
(«Капля»-автоматты сымсыз жауын-шашын өлшегіш, жұмыс істеу принципі мкроқуатты доплерлік радиолокатордың сәулелену көмегімен, толқын ұзынды,ы 3 см диапозонда жұмыс істейтін сұйық жауын тамшысы бөлігінің түсіуінің вертикальді жылдамдығын өлшеуге негізделген; автоматты жауын-шашынды өлшейтін автоматтық аспап;
Топырақтық АМТ және АМТ-34 термометрлері-топырақ пен қар бті арқылы топырақ температурасы қашықтықты өлшеуге арналған сенімді аспап. Росгидрмет және ТМД мемлекеттері желісін қолдану үшін осы аспаптар ұсынылады.
Климаттық деректерді басқарудың ВМО ақпараттық жүйе ретінде танылған жоба «Заманауи Web- технологиямен қолданылатын жедел және ағымдағы гидрометеорологиялық деретктерді, климатты басқару жүйесінің кешені көрсетілді»).
Стендттер:
Росгидрометтің модернизация жобасына МБРР несиесін қатыстыра орындалатын жұмыс жайдлы:
Ағылшын тілінде Росгидромет қызметі жайлы;
Росгидрометтің бірегей орналастыруды жайлы;
«Жерсеріктік деректерді жерді қашықтықтан алдын ала тексеру кезінде қолданылатын, қоршаан ортаның апаттық ластануының төтенше жағдайымен байланысының ақпараттық технологиялық мониторнигі жайлы» электронды презентациясы.
Росгидрометтің техникалық қайта жабдықтау бағдарламасын іске асыру бағытына сәйкес халықаралаық қайта құру және дамыту банкі қаржыландыратын өнім, шетелдік компаниялармен ұсынылады.
Обнинскте 2006 жылы, қазан айында өткен қызметтік кеңестің шешіміне сәйкес мынадай бағыттар бар:
-Аэрология
-Жердегі бақылау желісі (актинометрияны қосқанда)
-Метеорологиялық радиолокация
-Гидрология.
Көрмеде жоғарыда аталған классификацияға енбеген 2 группа да қатысқан:
Аэрология
Көрмеде атмосфераны радиозондпен тексеруді жүргізуге арнлаған жабдықты өндіретін 8 компнаия ұсынылған. Алдыңғы уақыттағыдай осы салада Финляндияның «VAISALA» фирмасы көш бастап тұр. Сондай-ақ осы саладағы өзге де оригиналды жаңа технологиямен жүзеге асыратын жеке компоненттерді өндіретін компаниялардың да айқын прогрестілігін байқауға болады.
Сонымен Германияның «GrawRadisondes» компнаиясы 85*85*4 DFM радиозонд комбинациясына радиациалау үшін жердегі портативті стансысын ұсынды. Бұл жүйе GPS-тің қабылдау принципіне сай жұмыс жасайды. Сондықтан Росгидрометте қолдануға дәлдігі жеткіліксіз, бірақ радиозондылау аумағында сирек кеездесетін желілерді жүргізу жұмысында сәтті қолданылуы мүмкін.
«PAWAN Exports» 100% латекстен тұратын радиозондылық қабықшаны ұсынды. Мұндай қабықшалардың артықшылығы өте әйгілі, бірақ алдағы күнде оның құны кеңінен қолдануға мүмкіндік берген (әсіресе, Ресей өңірінде). Соған қарағанда, бұл «PAWAN Exports»-ті мүмкін серіктес ретінде қарастыруға болады.
Қаіпсіз және кіші габаритті газды генераторларды жасау бөлігінде Франциялық «SAGIM» фирмасы сөзсіз прогреске жетті. Олардың химилық және электролитті типтегі суц генераторы эксплуатацияның кез келген жағдайында, жабдықталмаған алаңдардағы алқаптық жағдайды қоса алғанда қауіпсіз болып табылады.
Сол уақытта Ресейдің аналогиялық МАРЛ-А (ГУ ЦАО жұмысы, «Күнді-таулы радизавод жасау») сияқты бірде-бір жүйе көрмеде ұсынылмаған. «VAISALA» фирмасының жалғыз әйгілі аналогы экспонатталмайды. Фирма өкілдері осыны төмен сұраныс деп түсіндірді. Бұйымның техникалық сипаттамасы радиолокатордың ілесуімен қарапайым параметрлерден жоғарылайды, «VAISALA» өніміне деген төмен сұраныс тек бағасының қымбаттылығымен түсіндіріледі.
Аэрология бөлімінің қорытындысы бойынша отандық өндіріс деңгейінің барлық, шетелдік жүйе компоненттерімен, газогенераторды қоспағанда, қалыспайтынын атап өтуге болады. Соған байланысты францияның «SAGIM» компнаиясына мақсатпен көңіл аудару керек.
2.3. Жер үстіндегі бақылаулық желісі.
Көрмеде Жердегі бақылау желісіне арналған құралдарды өндіруші 28 компаниялар ұсынды, олардың басым көпшілігінің максимаолық санын Еуропалық өндірушілер құрайды. Алдындағы бөлімдегідей, осы обыста да сөзсіз финдік «VAISALA» фирмасы көш бастап тұр, дегенмен оның баға саясаыт автоматтық метеостансы (АМС) нарығында алға жылжуға әкелуі мүмкін. Мәселен, «VAISALA» АМС-ке ең алғаш идеологиясын енгізе бастады, бірақ бүгінгі таңда автономды қуаттану технологиясы (Күн сәулесі батареясымен және желден қуат алу), on-site өңдеу технологиясы және деректерді сымсыз таратудың қолжетімді болғаны сонша, айтарлықтай барлық компания «VAISALA»-ға ұқсас техникалық рұқсатты ұсынады. Сонымен бірге, «YOUNG» және «SUTRON» американдық компаниялар Жердің, температура, қысым мен ылғалдылықтың төмен бағада дәстүрлі датчиктерін ұсынады.
Одан басқа, көрмеде жоғары деңгеейде арнайы жеке компаниялар жеке датчик түрлерін көрсетті. Сөйтіп, «VAISALA» фирмасының дәстүрлі жоғары беделі ылғалдылық датчиктері, қазіргі кезде «METEOLABO» (Швейцария) фирмасы тарапынан қатты бәсекелестікке төтеп беруде. Бұл фирма, бұрында тек ғылыми зертеулерде қолданылған, ал қазір рутинді өлшеуге қолжетімді өте жоғары дәлдікті құралдарды ұсынған.
Ақпаратты сымсыз тарату бөлімінде америкалық «DAVIS Instruments» фирмасы табысқа жетті. Оның көп каналды бақылаушысы «Соңғы миля» проблемасының шешіміні қамтамасыз етеді және бағасы да қолжетімді.
Іс жүзінде барлық автоматтың стансылар шөгіндінің датчиктерін (жауын-шашын) қажетті элемент ретінде қамтиды. Көрмеде ұсынылған шөгінді датчиктері таразылық және қайықты типтиі датчиктері арасында теңдей бөлінді. «On-line» режимінде жауын-шашын интенсивтілігін өлшеудегі жетіспеушіліктері белгілі.
Қайықтының механикалық проблемасы және «таразының» инерциялығы оригиналды датчиктердің ішінен «VAISALA» фирмасы ұсынған датчикті айтуға болады, ол пьезоэлекрлік принципке негізделген және Норвегиялық «GEONOR» фирмасының шөгу сыйымдылығының меншікті ауытқу жиілігінің анализіне негізделген датчиктерді айтуға болады. Ресейде пьезоэлектрлік датчиктерінің кемшіліктері кеңінен танымал, бұл сұрақтың зерттеулері ГГО-да (Имянитов және т.б.) 60 жылдардың басында жүргізілген. Меншікті жиілік анализі өлшеудің таразылық әдәсән дамыту болып табылады және осы әдіске тән проблемаларға ие. Сұйық шөгінділерді сымсыз өлшеу, «Капля» сияқты құрал (ГУ «ЦАО», Росгидромет) көрмеде ұсынылған.
Жалпы 28 компанияның 3-і актинометриялық бақылауға арналған датчик құралдарын комплекте ұсынды. Бірақ, «VAISALA» фирмасының өзі актинометриялық жабдықтарды осы өнімге арналған фирмадан сатып алғанды дұрыс көретінін айта кеткен жөн. Бұл, іс жүзінде көрмеде барлық актинометриялық бақылау бағытын ұсынған жалғыз Голландтық «KIPPS ZONEN» компаниясы. Одан басқа «SCINTEC» компаниясы да ұсынылған, ол актинометриялық жабдықтарды арнайы өндіруші компания болып табылады., дегенмен, оның осы көрмеге қатысуы ресм түрде болмаған және каталогта көрсетілмеген.
Метеорологиялық радиолокация қабылдау-тарату СВЧ-жабдықтарын өндіруші, поляризациялы доплерлі сигналдарды жасайтын компаниялар арасындағы компания ретінде ұсынылған. Әдеттегідей, осындай процессор өндіруші компаничлар үлкен алқапты жауып тұратын радиолокациялық желіге арналғанмат қамтамасыз етуді жасаушы болып табылады. Бірақ, метеорологиялық радиолокация облысындағы 7 мамандандырылған компаниядан басқа, көрмеде айтарлықтай, түрлі метеорологиялықжәне гидрологиялық және радиолокациялық желіге арналған мат қамтамасзы етуді жасаушы компаниялар ұсынылған. Мұндай жүйелік компаниялар көрмеде мамандандырылған компаниядан 2 есе көп, 16-ға жуық компания болған.
Жалпы тенденция ретінде радиолокациялық жүйенің СВЧ-бөлігінің бағасын төмендетудің жалпы түрлерін ерекшелеуге болады. Бұл бағытта Американдық «BAROn Services» XC және S диапозонды метеорадардың барлық тізбегін өндіретін жетекші компания болып саналады. Компания облысындағы дәстүрлі АҚШ-тың «ЕЕС» және Еуропалық «SELEX-GEMATRONIX» өзінің Х диапозонды қымбат емес компактілі радарларын ұсынады. Бұл ұсыныстардың идеологиясы мынада: Жердің қисықтығынан, шөгіндіні 100 км-ден аса қашықтықтан өлшеудің репрезентативті болмауында. Егер сондай болатын болса, онда таратқыш қуаты, антенна габариті мен антеналық желінің бағасы тез төмендейді, ол-бұйымның тұтас алғанда өз құнынынң түсуіне алып келеді.
Одан әрі қарай, бұл бағытта франциялық жас «NOVIMET» фирмасының енгенін байқаймыз. Ол шөгіндіні өлшеуге арналған метеорадарды жасаудың бағдарламалы мақсатын жариялады, бірақ, одан басқа «NOVIMET» кеңістікті ажыратымдылық (разрешение) элементі 100*100кмм ауданында 300*300 м-ді құрайды. Мұндай жоғары ажыратымдылық солтүстік Кавказдың тауы өзендеріндегі нөсерлі селді қысқамерзімді болжауда өте пайдалы болуы мүмкін.
Соңғы жылдары метеоролгиялық радиолокаторлық желілерді қайта жабдықтау жүргізілген мемлекетер ерекше көзқарасқа ие болды. Дәлірек айтқанда, оңтүстік Кореяның тәжірибесі бүкіл елде таралған және іс жүзінде түрлі өндірушілерден сатып алынған радарларымен қызығушылық туғызды. Мұндай сатып алудың идеологиясы өте орынды. Жұмыс жағдайы немесе локаторлардың кез келгенінің қызме көрсетуі қанағаттандырмаса, тұтынушылар алдағы уақытта одан мүлде бас тартуға болады. Егер қандай да бір жеткізуші компания өзінің қызметін тоқтатпаса, онда барлық, тұтас алғанда жүйе жағдайдың кепілгері болмайды. Осы жағдайдағы маңызды сәт ретінде тұтынушыларға, компанияға толығымен ашық, бір компания өндірген барлық радардың ортақ жұымыс үшін мат қамтамасыз ету болып саналады.
Осы мағынада лгері басқан немістік «GAMIC» компаниясы, ол Германияның метео қызметінің тапсырысы бойынша Германияның барлық аймағында түрлі өндірушілердің 17 радиолокаторды біріктіру тәжірибесіне ие. Түрлі өндірушілердің радиолокаторды біріктірудің тбысты кепілі ретінде «GAMIC»фирмасының сигналды процессоры болып табылда, ол- лоатордың СВЧ-модулінен келіп түсетін төмен жиілікті өңдеудің рөлін атқарады. «GAMIC» фирмасын мойындаудың дәлелі ретінде оның жоғарыда аталған 16 жүйелік компанияның бағдарламалық өнімде шығыс файлдарны қолдануды айтуға болады.
Бұл бөлімді қорытындылай келе, радиолокациялық желіні қайта жабдықтауда оңтүстік Кореядағы 2-3 жетекші СВЧ және бір НЧ-жабдығын жеткізушімен шеткелетін, барлық жүйенің тұтастығы үшін мат қамтамасыз етуге арналған жолды айтуға боады. Ескі МРЛ-5 модернизациялауға қатысты және , әсіресе, осы модернизацияның бағасын есепке ала отырып, РС х-диапозонды, арзанға қатысты жаңа орнату туралы перспективті ойлау ұсынылады. Мұндай радарлар шөгіндіні 100*100км ауданында осы ақпаратты қысқамерімді катастрофалық нөсерлік тасқынды болдауда толығымен қолдану мақсатында жаңа сапаны қамтамасыз ете алады.
Гидрология
Көрмеде көп компнаияның ұсынысына қарамастан, жердегі стансыдағы өндірушілер және интеграциялаушы компаниялар өздерін гидрологияда позициялайды, негізгі гидрологиялық жабдықтарды өндірушілердің саны барлығы 3. Бұл өте белгілі немістік «ОТТ» фирмасы, гидрологиялық құралдар нарығындағы ең көнесі, сондай-ақ немістік «SEBA HYDROMETRIC» және австриялық «SOMER». «ОТТ» және SEBA HYDROMETRIC»фирмасының өнімдері Росгидромет басшылығы мен сарапшыларына 2006 жылы қарашада Обнинск қаласында ұйымдастырылған «БЭА» көрмесінде әйгілі. Халықаралық жетекшілер жарнамаға мұқтаж емес, сонымен қатар революциялық техникалық шешімдермен ерекшеленбейді.
Бұл компанияға қарама-қарсы гидрологияның проблемалық облысындағы қар жабындсының жуандығын өлшеу, қардың артық суын анықтау, қардың, ауаның, қар бетінде пайда болған ауаның %-дық үлесін анықтау, оңтайлы шешім қабылдауында «SOMMER» компаниясы жетекші болып келеді. Техникалық шешімдерді мазмұндамас үшін, алдымен көрмеде «SOMMER» фирмасы демонстрациялаған берілген есепке осы фирманың жарнамалық материалдары қоса тіркеледі.
Бұл сұрақты қорытындылай келе, мынаны айтуға болады, Росгидромет жобасы үшін мақсаттылық «ОТТ» және «SEBA HYDROMETRIC» фирмаларының өнімдері күмән тудырмайды, бірақ сол уақытта жердегі метеостансыда интеграцияланған «SOMMER» фирмасының ұсыныстарын жіберіп алуға да болмайтынын қадағалау керек.
2.4. 2011 жылғы Росгидрометтің жаңартылуы.
2010 жылдың қорытындысы бойынша Ресей мемлекетінде 1000-нан астам табиғат құбылыстары тіркелген. Росгидрометтің пайымдауынша, синоптиктер адам өміріне әсер ететін табиғи апаттың 110 ғана болжай алмаған. Осыған байланысты, отандық синоптиктердің тиімді жұмыс туралы мәлімдемелер ұсынатындығын байқауға болады (қауіпті жағдайлардың 90% алдын алынды). Бірақ, мыңдаған табиғат апаттары климаттың жаһандық жылыну әсерінен қалыптасқан қазіргі жылдағы ауа райы күйінің қолайсыз жағдайынан дейді.
Росгидрометтің басшысы Александра Фролованың сөздері бойынша: «Метеорологиялық тұрғыдан 2010 жыл қиын әрі қауіпті жыл болды. Табиғи апат саны нормадан тым көп болмаса да, қарқындылығы жоғары болды». Табиғат апатының қауіпті жағдайлары көбінесе жаз айларында тіркелген. Сонда да қалыпсыз ыстық өзін көрсетпей қоймады. Ыстықтан басқа болжап білуге қиын (тіпті, мүмкін емес) найзағайлар, қатты жел және тіпті құйындар да кең етек алды. Дегенмен де Фролованың сөздері бойынша, жақында метеорологтар ресейлік инновациялық доплер локаторын қолға алып, соның арқасында қатты жел мен құйындарды бірнеше сағат бұрын болжап алдын ала халықты ескертеді.
Доплер локаторы таза ресей өнертабысы болып табылады және Фролованың ойынша «көрсеткіш қатары бойынша шетел аналогтарынан жоғары». Бірақ, осы өнертабыс құны бойынша өте әсерлі болып табылады: бір құрылғының құны 90 миллион рубль. Осыған қарамастан, Росгидромет бес жылда мемлекет бойынша осындай локатордың 140 данасын орнатуды жоспарлап отыр. Ауа райына үнемдеуге болмайды – осыған 2010 жылы көз жеткіздік.
2.5. 2030 жылға дейінгі Росгидромет бақылаулық желісінің стратегиялық даму жоспары.
Гидрометеорологиялық ақпаратты пайдалану экономикалық пайданың көлемі 2008 жылы 18 млн.ға артқан, 2030 жылы 50 млн.ға дейін артады. Мұндай деректер баспасөз брифинг барысында Росгидрометтің басшысы Александр Бедрицкий Санкт-Петербург қаласында алтыншы Бүкілресейлік гидрологиялық Конгресс аясында өткен кезде айтып өткен. Ағымдағы Ресей метеорологиялық Конгресс отыз жылдық үзілістен кейін өтті. Делегаттар 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған гидрометеорология және олармен байланысты табиғи аумақтар саласындағы Росгидромет дайындаған даму стратегиясының жобасын қабылдады. Александр Бедрицкий Федералдық гидрометеорологиялық қызметінің жаңа бейнесінің негізі ақылы тұтынушылар гмидрометеоақпарат үшін агенттік қызметтер көрсетуге мемлекеттік қаржыландыруды үйлестіретін «Еуропалық үлгісі» қойылады деп мәлімдеді.
Стратегиясын іске асыру үшін келесі екі онжылдықта 742 млрд. руб. инвестиция салу жоспарланып отыр. Бұл жағдайда 679 млрд. Жоспарланған федералдық бюджеттен қаражат тарту жоспарланып отыр, 10.5 млрд. руб. Ресей Федерациясының Метеорологтар субъектілерінен алынады деп күтіледі, ал қалған 53 млрд. руб. мөлшеріндегі өзге де қаржы ресурстары бюджеттен тыс көздерден жұмылдыру болады.
Александр Бедрицкий айтуы бойынша стратегияны іске асыру барысында ауа райының жалпы бақылауы қамтамасыз етіледі, оны болжау үшін кеңейтілген мүмкіндіктер пайда болады - метеорологиялық бақылаулар элементтерінің саны 4900-5400 мәрте артады.
Ауа райы станциялары 4900-5400 толық еселенген енгізу арқылы жаңғыртылды. Қазіргі заманғы байланыс және ақпаратты өңдеу мен беру метеорологиялық кешендері автоматтандырылған.
Осылайша, мысалы, атмосфераның химиялық құрамы ескертулерді ұйымдастыру үшін бірнеше станцияларды шамамен Солтүстік Жайық, Эльбрус облысы, Байкал рналастырылатын кешенді түрін қамтитын арнайы жүйесін салынады. Барлығы 10-15 аймақтық жергілікті станциялары салынады. Росгидромет басшысының айтуынша, 2015 жылға дейінгі кезеңге арналған орыс Федералдық ғарыш бағдарламасының міндетін атқарушы Росгидрометтің белсенді қатысуымен әзірленді және Жер бақылау тұрғысынан ол елдің қажеттіліктерін гидрометеорологиялық қызмет негізінен болып табылады. Росгидромет үш геостационарлық метеорологиялық спутниктер мен сегіз полярлық орбитада, соның ішінде 11 қашықтағы-зондтау ғарыш кемесінің, іске қосу жоспарларының барлығының клиенттері болып табылады.
Бедрицкий секторындағы инвестициялар әрине метеақпараттық ауа райы және климат болжауды қамтамасыз етуге байланысты көптеген салалары үшін рентабельділікке айналатын фактіні атап өтті. Есептелген мәліметтерге сәйкес, гидрометеорологиялық ақпаратты қолданудың экономикалық тиімділігінің көлемі 2008 жылы 18 млрд. руб. болса – 2030 жылы 50 млрд.қа дейін өседі.
Қорытынды
2009 - 2010 жж. Росгидрометтің жаңа өнімділігі жоғары есептеу жүйесін орнату аяқталды. Көптеген аудан үшін болжамдардың егжей-тегжейлі нақтылығын жақсарту және уақытты айтарлықтай тиімді қолдану үшін синоптиктер Ресейдегі ең мықты суперкомпьютерлерді қолдана отырып жұмыс жасайды. Жаңа суперкомпьютер Росгидрометте алдыңғы қолданылған суперкомпьютерден 10 000 рет асады және Ресейде Top-10 суперкомпьютер ішінде алтыншы орында тұр. Оның пайда болуымен айтарлықтай іргелі метеорологтардың мүмкіндігі артады және ауа райын болжау және климаттың өзгеруін модельдеу қолданбалы мәселелері шешіледі. Есептеулер негізінде болжаудың жаңа әдістерін анықтайтын суперкомпьютер өмірдегі табиғи апат халықтың және елдің экономикасына залал қаупін азайту, қолайсыз және қауіпті ауа райы құбылыстарының ескертуге қажет және болжамдардың дәлдігі мен сапасын арттыруға мүмкіндік береді.
Жоба дүниежүзілік банктің несие механизмі бар Ресей Федерациясының федералдық бюджет есебінен қаржыландырылатын «Жаңғырту және Ұлттық Гидрометтің техникалық жаңғыртуы» бағдарламасы аясында жүзеге асырылуда.
Сонымен қатар, Мәскеуде, сондай-ақ Хабаровск және Новосібір аймақтық мамандандырылған метеорологиялық орталығы метеорологтар қуатты есептеу жүйелерінің қажеттіліктері үшін деректер орталығы жаңарту үшін жоба құруды көздейді. «Росгидромет ұйымдарының жаңғырту бағдарламасы мен мекемелер Ресей iшiнде және халықаралық әріптестермен гидрометеорологиялық деректерді алмасу және жақсарту, сонымен қатар, ерте және дәлірек ауа райы болжауға бағытталған іс-шаралар кешенін қамтиды. Суперкомпьютерді іске қосу - ВМО бағдарламаларының бірі, дүниежүзілік ауа райы мәселесінің маңызды элементтерінің бірі болып табылатын Ресей гидрометеорологиялық орталығының жаңғыртудағы маңызды қадамы болып табылады. Бұл жоба «Болашақта сметалар мен проекциялық мерзімін ұзарту дәлдігін арттыру үшін үлкен халықаралық маңызға ие» - деп айтып өтті «Экономикалық талдау бюросы» қорының атқарушы директоры Сергей Лавров.
Жаңғырту жобасының зерттеу және Росгидромет желісін қайта жарақтандыру барысында мынадай қорытынды жасауға болады:
1. Жоба аяқталғаннан кейін гидрологиялық желісін жаңғырту бойынша жұмыстарды жалғастыру қажет.
2. УГМС және CGMS өткізген жобасы шеңберінде баяндалған өлшеу жаңа техникалық құралдарды іске асыру жөнінде үлкен жұмыс атқарылу керек.
3. Жоба бойынша жеткізілетін жаңа өлшеу құралдарын іске асыру және пайдалану жөніндегі қолданыстағы ғылыми-әдістемелік әзірлемелердің жеткіліксіздігі.
Келесі қадамдар қабылдануы тиіс:
1.1. Жоба аяқталғаннан кейін гидрологиялық желіні жаңғырту және қайта жабдықтауды жалғастыруға барлық ықтимал шараларды қабылдау.
1.2. Параллель бақылау кезеңінде сынақты пайдалануға «жоба» бойынша желіге салып жаңа гидрологиялық құралдарды енгізу.
1.3. 2011-2013 жылдарға арналған Росгидромет НИОКР жұмыс жоспарына кіреді:
- желі мен оларды жабдықтау жөніндегі бойынша МГЛ түрлі операциялық модельдерінен алынған ұсыныстарды дайындау;
- жаңа және дәстүрлі өлшеу арқылы су деңгейінің параллель бақылау әдістемесін жасау;
- тексеру құру үшін техникалық құралдарды және әдістерді дамыту, олардың жаңа жұмыс гидрологиялық құралдар желісінде жеткізу.
1.4. Мемлекеттік геодезиялық желі аясында, сондай-ақ жер сатып алу және жер геодезиялық жүзеге асыруға маркшейдерлік күштер УГМС жүргізу үшін жалпы лицензия мүмкіндігін қарастыру.
1.5. «Экономикалық талдау бюросы» фондымен бірге 2011 жылы шкала және өлшеу басқа да жаңа құралдарын тексеру үшін қажетті MDS-5-Unillog контроллерын сатып алу және жабдықтау мүмкіндігін қарастыру.
1.6. ГУ «ГГИ» орталықтандырылған бөлу мүмкіндігі УГМС жұмыс істейтін гидрологиялық құралдарының тұрақты калибрлеуді жүзеге асыру үшін федералдық бюджет қаражатын қарастыру.
| Скачать | Размер файла |
|---|---|
 Ұйымдық-бақылаулық Рисгидромет желісінің техникалық қайта жабдықталуы (дипломдық | 121 Kb |
