Шәкәрім Құдайбердиев «Жастарға» өлеңінде жастарды неге Абай арқылы түзеткісі келеді?
ХIХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың алғашқы ширегінде өмір сүрген көрнекті қазақ ақындарының бірі-Шәкәрім Құдайбердиев.Оның есімін мәңгілік биік тұғырға қондырған ұлы мектеп Абай негізін қалаған жаңа сипаттағы әдебиет дәстүрі болды.Шәкәрім шығармашылығындағы Абай өнегесінің ықпалы оның реализмінен,шыншыл да сыршыл өлеңдерінен көрінді.Айналасындағы адамдардың мінез-құлқын,іс-әрекеттерінен бастап,халықтың тәуелсіздігіне дейінгі мәселелердің бәрі де Шәкәрімнің жырларына арқау болды.Ол да ұстазы Абай тәрізді қоғамдағы кемшіліктерді әшкереледі.Шәкәрім жамандық пен кемшілікті әшкерелеумен ғана шектелген жоқ,Абай секілді айналасындағыларға бағыт-бағдар сілтеуші де бола білді.Онсыздықараңғы халықтың кемшілігін бетіне қайталап баса беруде не өнеді? Одан да сол тығырықтан шығудың жолын қарастыру қажет.Ондай жол қайдан табылмақ?Әрине,Абайдан! Шәкәрімнің түп байламы -осы."Жалыналық Абайға,жүр,баралық!-дейтіні де сондықтан.
Шәкәрімнің осы тақырыптағы терең мазмұнды реалистік шығармаларының бірі-«Жастарға» деп аталатын ұзақ өлеңі.Өлеңде ақын талантының адамға тән сезімталдылығы мен көрегендік қасиеттерінің астасып жатқан аңғарылады. «Жастарға»өлеңінде ақын өзінің ғибратты сөздерін бірінші кезекте жастарға арнайды.Жасөспірім замандастарын ескіден арылып,жаңамен жалғасуға үндейді. Ізгілік жолына түсудің, адамдық пен алдаудың, қүлық пен сұмдықтың зиянын, білім мен ғылым үйренудің шексіз падасын түсіндіреді. Сол арқылы өз заманының бейнесін жасайды. Өзіңе де өзгеге де Абайды жолбасшы,ақылшы көсем етіп ұсынады.Шәкәрім Абайдың кемеңгер даналығын асқақтата бағалайды,ұлы тұлғаның биік парасатын, болашақтағы ұстаздық жасын көрегендікпен дәл зерделейді.
Ағартушылық сарындағы осы «Жастарға» өлеңінде Шәкәрім өзінен кейінгі жас буынға насихат айтумен ғана шектелмейді.Ақынның сыншыл көзі қарапайым елдің жағдайына түседі. Шәкәрім өз дәуірінің рухани болмысын, қазақ қоғамының даму дәрежесін жан-жақты түсіне білді.Оның қазақ халқының болашағы үшін жаны ауырып, қанатымен су сепкен қарлығаш секілді,игілікті іс тындыруға,еліне мысқалдай болса да жақсылық жасауға ұмтылған швғармаларында осы сипат айрықша айқын аңғарылады.Ақынның адамгершілік нысанасы болған осы идеяны жүзеге асыру бағытындағы еңбгі осы «Жастарға» атты өленіңен бастау алған деуге болады.
05.05.2017 18:00
Мухамадиева Анара